Begeleiding met behulp van de Polyvagaal theorie bij o.a. onbegrepen adem-, stem-, keel- en slikklachten.

 

Enige tijd geleden kwam ik op het pad van de Polyvagaal theorie. Nu is het een mooi onderdeel geworden van de begeleiding die ik mensen kan bieden in mijn praktijk.

 

De grondlegger is  Steven Porges, neurowetenschapper en hoogleraar psychiatrie. Het biedt een model om de relatie tussen stress en klachten te begrijpen.

 

 

 

Het autonome zenuwstelsel

Ons autonome zenuwstelsel is ons persoonlijke beveiligingsstysteem. Dit gebeurt op een niveau diep onder dat van het bewustzijn en ver buiten het bereik van onze bewuste controle. Met andere woorden, het gaat om een zelfstandig zenuwstelsel, dat bepaalde belangrijke lichaamsprocessen regelt:

- De ademhaling

- De vertering

- De bloeddruk

- De hartslag

- De productie van energie

- De stofwisseling

 

Dergelijke processen gebeuren op automatische wijze in het lichaam: we hoeven er dus zelf geen bewuste actie voor te ondernemen. Het spreekt voor zich dat deze en meer functies essentieel zijn voor een goede gezondheid en lichamelijke en geestelijke balans.

Dit noemt Porges neuroceptie; de manier waarop ons autonome zenuwstelstel op zoek is naar signalen van veiligheid, gevaar en levensbedreiging zonder dat de denkende delen van ons brein hierbij worden betrokken. Aangezien wij mensen wezens zijn die betekenissen toekennen, leidt datgene wat begint als een woordeloze, neuroceptieve ervaring vervolgens tot het construeren van een verhaal dat ons dagelijks leven vormgeeft.

 

Ons lichaam scant voortdurend de situaties waarin we zitten op veiligheid en daar past ons lichaam zich op aan. We gaan de hele dag als het ware op en neer op een ladder. Dat is fijn, want als de situatie even wat minder veilig is, dan bereidt ons zenuwstelsel ons voor op een actie om daar mee om te gaan (fight of flight). En als de situatie heel bedreigend is (levensbedreigend) dan gaan we zelfs naar een situatie van freeze. Dat gaat altijd gepaard met lichamelijke reacties. Want die lichamelijke reacties heb je nodig om met de situatie om te kunnen gaan.

Je beweegt dagelijks meerdere malen op en neer op deze ladder. Veranderingen in de autonome toestand in reactie op de eisen die het dagelijks leven aan ons stelt zijn een normaal onderdeel van de menselijke ervaring. Voor veel mensen leidt de beweging uit de veilige/verbonden toestand (ventrale modus) er toe dat ze vast komen te zitten in een toestand van spanning of terugtrekken (sympatisch of vagale disregulatie) en geen weg meer terug kunnen vinden naar de veiligheid en verbondenheid van de ventrale toestand.

 

Een dagelijks voorbeeld van het op en neer gaan op de ladder zou kunnen zijn:

Het is ochtend. Ik rij naar mijn werk en luister naar de radio, ik ben aan het genieten van het begin van de dag (bovenaan de ladder). Dan hoor ik een sirene achter me (snelle afdaling op de ladder). Ik voel mijn hart tekeer gaan en begin me onmiddellijk zorgen te maken dat ik iets verkeerds gedaan heb (blijf op deze plek op de ladder). I parkeer de auto terwijl de politieauto voorbij raast. Ik start de auto weer en vervolg de route naar mijn werk, ik voel mijn hart weer rustig worden (klim de ladder weer op). Tegen de tijd dat ik op mijn werk kom, ben ik het incident vergeten en klaar om mijn werkdag te beginnen (terug bovenaan de ladder).

 

Onbegrepen klachten

In mijn praktijk zie ik met regelmaat mensen waarbij het lichaam in een gespannen stand staat. Dit uit zich dan vaak in onbegrepen adem-, stem-, keel- en slikklachten.

 

Bij de mensen met onbegrepen klachten die in mijn praktijk komen staat het lichaam vaak nog in een  stand alsof het zich in een minder veilige of zelfs in een heel onveilige situatie verkeert. Terwijl er op dat moment geen sprake meer is van een onveilige situatie. Daardoor voel je je gespannen, zit je niet lekker in je vel en laat het lichaam verschijnselen zien die niet begrepen kunnen worden. Want waarom kun je geen stemgeven terwijl je stembanden het wel goed doen? Waarom word je kortademig terwijl de longarts constateert dat er niets met je longen aan de hand is?

 

Het lijkt alsof het lichaam vergeten is dat de onveilige situatie afgelopen is. Het autonoom zenuwstelsel staat in de stand van paraatheid.  Daardoor kun jij je opgejaagd blijven voelen terwijl dat helemaal niet meer nodig lijkt. Of kun je je heel passief en teruggetrokken gaan voelen en uit verbinding gaan met de rest van de wereld terwijl er ogenschijnlijk niets aan de hand is.

 

Het lichaam spreekt

 Het lichaam liegt nooit. En het lichaam is een prachtig instrument om mee te werken. Het heeft de waarheid in pacht. De kunst is om je lichaamstaal te verstaan.  Je lichaam spreekt tot je . Het laat je weten wat er gaande is. Luisteren naar de taal van het lichaam betekent voelen. Voelen wat er in je lichaam gebeurt.

 

Of je aan het genieten bent of gespannen bent. Door in gesprek te gaan met je lichaam kan het zenuwstelsel weer in balans komen. En leert het weer om de juiste signalen aan het lichaam af te geven die passen bij de situatie. Dat betekent dat je wel weer in een staat van ontspanning zult komen nadat de onveilige situatie afgelopen is.  En dat je je daarna weer prettig zult voelen, vertrouwen ervaart en in fijne verbinding met de mensen om je heen kunt zijn. Het doel van mijn begeleiding is dan ook niet om er voor te zorgen dan je alleen maar ontspannen bent, maar dat je op een flexibele wijze kan omgaan met de veranderingen in je leven. Je kunt bewegen op de ladder.